تو اول بگو با کیان زیستی؟
«إذا أردتَ أن تَعرفَ قدرَ العَملِ الذی أنتَ فیه، فانظُر مَن یشارکُکَ فیه»
ترجمه: اگر میخواهی ارزش عملی را که بدان میپردازی بدانی، بنگر چه کس یا کسانی در آن عمل با تو همراهی و مشارکت میکنند.
شرح: در این حکمت نغز، ابن عطاء سکندری قاعدهی کاربردی و رهگشایی به دستمان میدهد. برای پیبُردن به میزان اعتبار یک عمل، توجه به کسانی که در آن عمل با آدمی همراه هستند میتواند ملاک خوبی باشد. هر وقت دست به اقدامی میزنیم خوب است با دقت وارسی کنیم چه کس یا کسانی در این اقدام ما را همراهی میکنند و پشتیبان و مؤید ما هستند.
نه تنها دوستان یک فرد، معرِّف شخصیت ویاند، که دوستان و همراهان ما در انجام یک کار، بیانگر قدر و شأن آن کار هستند.
شاعر گفته است:
تو اول بگو با کیان زیستی + پس آنگه بگویم که تو کیستی
در این زمینه میتوان شعر را اینگونه ترجمه کرد: تو اول بگو چه کسانی با تو در این عمل همکاری میکنند تا بگویم عملت چه شأن و وزنی دارد.
در شعری منسوب به عدی بن زید آمده است:
عَنِ المَرءِ لا تَسأَل وَسَل عَن قَرینه + فَکلُّ قَرینٍ بِالمُقارِنِ یَقتَدی
«درباره خود فرد سوال نکن و از هم نشین او بپرس، چرا که هرکس در خـلـق و خـوی خـود از هـمنـشین پیروی میکند.»
پیامبر خدا-صلی الله علیه وآله و سلم- فرمودهاند:
(المرءُ عَلَى دِینِ خَلیلِه، فَلینَظُر أحدُکُم مَن یُخالِل؛ هرکس به طریق و روش دوست خود است، پس هریک از شما باید ببیند با چه کسی دوست می شود.»
قوله علیه الصلاة والسلام على دین خلیله أی على سیرة صاحبه، فإن مخالطة أهل الخیر ومجالستهم تزرع فی القلب محبة الخیر والعمل به ومخالطة أهل الشر ومجالستهم تغرس فی القلب حب الشر والعمل به
(علی دین خلیله) بر روش زندگی دوستشبه این معناست که :
همراهی و همنشینی با اهل خیر و خوبی بذر خوبی کردن را در قلب می کارد و او را به خوبی وا می دارد و همراهی و همنشینی با اهل شر و بدی علاقه به بدی و شرارت را در دل رویانده و به بدی وا می دارد.