مثلهای قرآنی

مثل های بسیاری در آیات و روایات ما وارد شده است که همه ی آن ها دلالت بر این می کنند که صاحبان شریعت، اهتمام بسیاری به فهم عموم مردم دارند.
تمثل در بسیاری از موارد ادق و ابلغ از تصریح است خصوص آنکه مخاطبین قرآن کریم عموم مردمی هستند که از طریق امثله و محاکات، بهتر می توانند مطالب را ادراک نمایند.

این است که می بینیم وقتی آن عرب بادیه نشین به خدمت پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله و سلم می رسد و از ایشان سؤال می کند چگونه خدا بشناسم؟
حضرت از او می پرسد چه کاره هستی؟
می گوید: شتر چرانم
و حضرت در جواب او می فرماید: همچنان که پشکل شتر در بیابان دلالت بر عبور شتری از آن مسیر می کند وجود عالم نیز دلالت بر وجود خداوند می کند.
معلوم می شود پیامبر در این جواب، فهم و استعداد و اندوخته های ذهنی سائل را در نظر گرفته و با ااقامه ی تمثیلی مطابق آن، مطلب را القاء نموده اند، نه اینکه حقیقت محدود به همین تمثیل و تشبیه باشد.
خصوص آنکه فهم عامه بشر بیشتر با محسوسات و تخیّلات سرو کار دارد و نمی تواند مافوق محسوسات و مخیّلات را به آسانی ادراک کند

بر همین اساس قرآن کریم نیز آنچه از معانی که معروف و شناخته شده ی ذهن مردم است گرفته و علوم و حقایقی را که برای مردم آشنا نیست در  قالب آن معانی در می آورد تا مردم به ادراک آن معارف نائل شوند.

مثل آنجا که فرمود (مَثَلُ الجَنَّةِ الَّتِی وُعِدَ المُتَّقُونَ تَجرِی مِن تَحتِهَا الأنهَارُ أُکُلُهَا دَائِمٌ وَظِلُّهَا تِلکَ عُقبَی الَّذِینَ اتَّقَوا وَعُقبَی الکَافِرِینَ النّارُ.رعد/سی و شش)
یعنی مثل بهشتی که پرهیزگاران را وعده داده شده است آن چنان است که نهرها در زیر درختانش جاری است و خوردنیهایش دائمی و سایه آن همواره برقرار است این بهشت سرانجام پرهیزگاران است و دوزخ سرانجام کافران است.
که در این آیه ی شریفه توجه به ذکر کلمه «مَثَل» ضروری است.

________________
شرح رساله ی رابطه ی علم و دین ,حضرت علامه حسن زاده ی آملی

شارح：استادصمدی