عجله ن کنید

وَ یَدعُ الاِنسانُ بِالشَّرِّ دُعاءَهُ بِالخَیرِ وَ کانَ الاِنسانُ عَجولاً؛ 

انسان [بر اثر شتابزدگی] بدیها را طلب می کند، آن گونه که نیکی ها را می طلبد؛ و انسان همیشه عجول بوده است.۱

قرآن می فرماید: «خُلِقَ الاِنسانُ مِن عَجَلٍ؛ انسان از عجله آفریده شده است.» ۲

این تعبیر یعنی چه؟ مگر عجله چیزی است که انسان از آن آفریده شده است؟ چون قرآن می فرماید انسان از خاک آفریده شده، و اینجا هم می فرماید انسان از عجله آفریده شده است. در پاسخ باید گفت چنین تعبیری حاکی از اهمیت این استعداد در وجود انسان است. انسان به قدری شتابزده و عجول است که گویی عجله ماده است که انسان از آن آفریده شده است. قرآن در صدد نکوهش انسانی است که عنان اختیار را به جای اینکه به دست ایمان و اندیشه بدهد به دست عجله می سپارد.

در آیه ی بالا خداوند می فرماید: «وَ کانَ الاِنسانُ عَجُولاً». «عجله» در لغت به معنای طلب و جستجوی چیزی قبل از فرارسیدن وقت آن. ۳

معمولا مخالفان دین درخواست می کردند که وعده های پیامبران زودتر از موقع مقدر تحقق یابد: «یَستَعجِلُونَکَ بِالعَذابِ؛ آنان از تو تقاضای شتاب در عذاب می کنند.) ۴ یا «اَفَبِعَذابِنا یَستَعجِلُونَ؛ آیا برای عذاب ما عجله می کنند.)۵

عجله تا جایی عقل و اندیشه و درایت را عقب می زند که قرآن می فرماید مردم عجول می گفتند: «رَبَّنا عَجّل لنا قطّنا قبل یوم الحساب؛ پروردگارا! بهره ی ما را از عذاب هر چه زودتر قبل از روز حساب به ما بده.» ۶

اگر پیش از اقدام به عملی بیندیشد و با بصیرت کامل در راهی قدم بگذارد، حتی اگر عجله هم بکند، مذموم نخواهد بود. قرآن از قول حضرت موسی(ع) در جواب خداوند که از او پرسید: «و ما اعجلک عن قومک یا موسی؛ ای موسی چه چیز سبب شد که از قومت پیشی بگیری» ۷ می فرماید: «هم اولاء علی اثری و عجلت الیک رب لترضی؛ پروردگارا، آنان در پی من اند و من به سوی تو شتاب کردم تا از من خشنود شوی.» ۸

در حدیثی از امام باقر(ع) آمده است که: هر کس تصمیم خیری دارد تعجیل کند، زیرا تاخیر در اموری که شایسته تعجیل است مطابق نظر و خواست شیطان است. ۹

نقطه مقابل عجله مذموم درنگ کردن است. 

امام صادق(ع) می فرمایند: سلامت با درنگ کردن است و ندامت با عجله. هر کس عملی را در غیر وقتش آغاز کند دیرتر به نتیجه می رسد. ۱۰

پی نوشت:

۱ - اسراء / ۱۱.

۲ - انبیاء / ۳۷.

۳ - مفردات راغب.

۴ - حج / ۴۷؛ عنکبوت / ۵۳-۵۴.

۵ - شعراء / ۲۰۴؛ صافات / ۱۷۶.

۶ - ص / ۱۶.

۷ - طه / ۸۳.

۸ - همان / ۸۴.

۹ - سفینه البحار، ماده عجل.

۱۰ - همان، ماده ثبت.

۱۱ - آیه های زندگی(نگین هستی)، صص۱۲۷و۱۲۸.