حکمت 249 نهج البلاغه

شرح و تفسیر #حکمت 249 نهج البلاغه

امام علی علیه السلام فرمودند : 

أَفْضَلُ آلاَْعْمَالِ مَا أَکْرَهْتَ نَفْسَکَ عَلَیْهِ.

برترین اعمال آن است که خود را (به زحمت) بر آن وادار کنى.

امام علیه السلام در این کلام حکیمانه به برترین اعمال اشاره کرده مى‌فرماید: 

«برترین اعمال آن است که خود را (به زحمت) بر آن وادار کنى»؛ (أَفْضَلُ آلاَْعْمَالِ مَا أَکْرَهْتَ نَفْسَکَ عَلَیْهِ). 

اشاره به این‌که، کارى است برخلاف خواسته نفس؛ مثل این‌که مى‌خواهد مالى ببخشد و نفس او به سبب علاقه به مال با آن موافق نیست، یا از ارتباط نامشروعى بپرهیزد که نفس تمایل به آن دارد و یا قدرت بر انتقام پیدا کرده ونفس تمایل به آن دارد و او از انتقام‌جویى بپرهیزد. 

در تمام این موارد که نفس انسان تمایل به فعل معروف یا ترک منکر ندارد هنگامى که افراد با ایمان در برابر خواسته نفس مقاومت کنند و آن معروف را به جا آورند و آن منکر را ترک کنند، عملى بسیار پرفضیلت انجام داده‌اند، چراکه هم کار خیر انجام شده و هم نفس سرکش تحت ریاضت قرار گرفته و از طغیان آن پیشگیرى شده است.

اکثر شارحان نهج‌البلاغه در این‌جا تصریح کرده‌اند که این گفتار حکیمانه شبیه حدیث معروف پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله است که در بسیارى از منابع آمده است؛ آن حضرت فرمود: 

«أفْضَلُ الاَْعْمالُ أحْمَزُها ؛ بهترین اعمال عملى است که سخت‌تر و قوى‌تر و پرمشقت‌تر باشد». 

منتها امام علیه السلام شاخه خاصى از آن حدیث نبوى را بیان کرده.

زیرا مشقت‌بار بودن یک عمل 

گاه به واسطه انجام دادن کارهاى بدنى سنگین است 

و گاه به سبب طول مدت 

و گاه به علّت فراهم نبودن مقدمات 

و نیز گاهى به‌واسطه مخالفت نفس با آن است 

که امام علیه السلام روى همین نکته تکیه فرموده است. 

دلیل آن هم روشن است؛ پاداش‌هاى مادى در عرفِ عقلا همواره متناسب با مقدار زحمتى است که براى کارى کشیده مى‌شود و به همین دلیل کار پرزحمت‌تر پاداش و مزد و اجرت بیشترى دارد.