انسان های پر ادعا

مولوی در حکایتی از مثنوی آورده است: «صاحب دلی، چهل روز به ریاضت نشست، تا نفْس خود را با انجام اعمال دشوار عبادی رام گرداند. شبی در خواب، سگ حامله ای را دید که بچه سگان در شکم او صدا به آواز بلند کرده بودند. صاحب دل که از دیدن چنین خوابی سخت شگفت زده شده بود، از خداوند خواست تا تعبیر این خواب عجیب را به او بفهماند. دعای او به هدف اجابت رسید و آواز هاتفی را شنید که به او گفت: آن رؤیایی را که دیدی، نمادی از لاف زدن های جاهلان و ادعاهای انسان های پر مدعاست».

آمدش آوازِ هاتف در زمان  کان مثالی دان ز لاف جاهلان 

کز حجاب و پرده بیرون نآمده  چشم بسته، بیهُده گویان شده 

باری ادعاهای زیادی و جاهلانه افزون بر آنکه نشانه کم مایگی یا بی مایگی انسان است. همواره برای آدمی، دردسر آفرین نیز هست؛ زیرا دیر یا زود، حقیقت امر آن ها برای دیگران آشکار خواهد شد و آبروی آنها در معرض خطر خواهد افتاد. به تعبیر مولوی:

حد خود بشناس و بر بالا مپر  تا نیفتی در نشیب شور و شر 

رسول اکرم صلی الله علیه و آله در این باره می فرماید: رَحِمَ اللهُ امْرَءً عَرَفَ قَدْرَه وَ لَمْ یَتَعَدَّ طَوْرَهُ؛ خدا رحمت کند کسی را که ارزش خود را بداند و از حدّ خود فراتر نرود.

در حدیثی از امیر مؤمنان علی علیه السلام ، یکی از ریشه های پر مدعایی، «نادانی» شناخته شده است:

مَنْ اِدَّعی مِنَ الْعِلْمِ غایَتَه فَقَدْ اَظْهَرَ مِنْ جَهْلِهِ نَهایَتَه.

هر که ادعا کند که به همه دانش ها و به انتهای دانش رسیده است، پس همانا نهایت جهل خود را آشکار ساخت.

انسان های تهی باطن و پر مدعا همواره مانع رشد اصولی جامعه هستند؛ زیرا در بسیاری وقت ها، انجام دادن کارهایی را به عهده می گیرند که هرگز به انجام دادن آن توانا نیستند. پس در دراز مدت، عامل بسیاری از عقب افتادگی های فرهنگی، اخلاقی، اقتصادی و سیاسی می شوند. هدف مولانا از بیان این حکایت، بر حذر داشتن همگان از این ویژگی ناپسند و غیر اخلاقی است و اینکه در برابر دیدگان صاحبان این ویژگی، حجاب و پرده ای نهاده شده است و از دیدن حقیقت، ناتوانند:

کز حجاب و پرده بیرون نامده  چشم بسته، بیهُده گویان شده 

پیام متن:

ادعاهای پوچ برخی انسان ها سبب رسوایی آنها و عقب ماندگی جامعه می شود و نشانه نادانی آنهاست.